-
تکریم معلم، تکریم جامعه است
مدیر روابط عمومی شورای عالی آموزش و پرورش نوشت دوازدهم اردیبهشت، سالروز شهادت اندیشمند فرزانه، متفکر آزاداندیش، استاد مرتضی مطهری و روز تجلیل از مقام والای آن استاد یگانه و همه بزرگانی است که در کسوت معلّمی در تمامی عرصه‌های تعلیم و تربیت رسالت خطیر تربیت انسان صلح‌جو، توانمند، اثربخش و تاثیرگذار در روند تحولات جامعه را بر عهده دارند.
باقر امیری، معلم و مدیر روابط عمومی شورای عالی آموزش و پرورش در یادداشتی که به‌مناسبت روز معلم در اختیار خبرگزاری پانا قرار داده است، نوشت:
«معلم نماد دانایی در برابر جهل و نادانی است. اوست که چگونه زیستن و چگونه آموختن را به انسان می‌آموزد تا بتواند در این دنیای پرتلاطم چگونه با دیگران ارتباط و تعامل بر‌قرار کند. معلم بودن، تنها منحصر به انتقال معلومات نیست، بلکه آنان با تلاش و کوشش؛ رسم مروت و جوانمردی را به دانش‌آموزان می‌آموزند. بی‌شک بنیان و محور پیشرفت، توسعه و بهروزی جوامع، آموزش‌و‌پرورش است که سکان هدایت آن در دست توانای معلمان آن کشور است. تکریم معلم، تکریم دانش، دانایی و در نهایت تکریم جامعه است.
جنس و ماهیت وجودی معلم از مهر، محبت، صفا و صمیت است که نتیجه آن تربیت انسان‌های مسئولیت‌پذیر، حافظ صلح و منافع جامعه، متعهد به رعایت حقوق شهروندی، اعتلای نظام تعلیم و تربیت و در نهایت رشد و تعالی کشور است. آنچه امروز نام ایران اسلامی را در جهان بلند‌آوازه کرده، مرهون فداکاری، نوعدوستی و تلاش‌های این عزیزان در تربیت و انتقال معلومات به‌روز و متناسب با شرایط و موقعیت جامعه به دانش‌آموزان است.
معلم عنصر فکور نظام تعلیم و تربیت
یکی از اصولی که باید درباره معلم مورد توجه جدی قرار گیرد، این است که رسالت آموزش و پرورش فقط سواد خواندن، نوشتن و حساب کردن نیست، بلکه رسالت اصلی آن این است که بتواند به‌وسیله معلمان انسان‌هایی تربیت کند که «احترام، همدلی، همراهی و خوب زندگی کردن در کنار یکدیگر را یاد بگیرند».
معلم روایتگر و ترسیم‌گر نظام آموزشی و تربیتی هر کشوری است، وجود او برای ایجاد هر نوع تغییر و تحولی در نظام آموزشی لازم و ضروری بوده و منشا اصلی تحرک و پویایی نظام آموزشی است. هیچ تحولی بدون حضور و بی‌توجه به معلم در نظام آموزشی اتفاق نخواهد افتاد.
معلم به‌عنوان یک عنصر فکور در نظام تعلیم و تربیت و کسی که در فرآیند تصمیم‌گیری در باب اتفاقات آموزشی نقش کنشگرانه دارد پرچم‌دار گفتوگوی بین نسل‌هاست و آنچه که معلم را از سایر افراد جامعه ممتاز و متمایز می‌کند، تربیت دانش‌آموزان برای عشق‌ورزی، دگر‌دوستی، همزیستی مسالمت‌آمیز، صلح و آرامشی است که جامعه به آنها نیاز دارد.
او هادی و راهنمای دانش‌آموزان به سوی آینده‌ای روشن و امید‌بخش و تصویرگر افکار و اندیشه آنان است تا بتوانند مسیرهای شکوفایی، توسعه و پیشرفت آینده جامعه را به خوبی شناخته و ترسیم نمایند.
ارزش کار معلم
اعتلای فرهنگ، ادب و اندیشه فرزندان ایران اسلامی در گرو تلاش هدفمند و همت والای معلمان و فرهنگیان دلسوز و تلاشگری است که با قلبی سرشار از مهرورزی، عشق و مودت و با روش‌های نوآورانه و خلاقانه در ترویج علم، دانش و بینش دانش‌آموزان اهتمام می‌ورزند و از همین روست که نام و جایگاه والای معلم در فرهنگ ما همواره با قداست و احترام بر زبان‌ها جاری می‌شود.
اهمیت هر کارى را باید با نقش و تاثیرگذاری آن در جامعه سنجید. اهمیت کار تعلیم و تربیت و معلمى به اندازه‌اى است که ساختن و هدایت یک فرد مساوى زنده کردن همه افراد جامعه است. منظور از زنده کردن یک فرد، هدایت و پرورش اوست و این ارزش کار معلم انسان‌ساز است که در تعالیم اسلامى هیچ چیز با آن برابرى نمى‌کند.
هر چیزی برای اینکه به یک برند ملی و بین‌المللی تبدیل شود باید یک سری ویژگی‌های منحصر بفرد و از یک سری اصول خاص پیروی کند تا بتواند در رقابت با دیگر نهادها عرض اندام کند.
معرف هر مدرسه‌ای معلمان توانمند، تاثیرگذار، اثربخش و عوامل اجرایی آن هستند، در کنار این‌ها نباید از نقش دانش‌آموزان خلاق، نوآور و اولیای مسئولیت‌پذیر و یار و یاور مدارس، به سادگی گذشت.
ارزش و اعتبار هر مدرسه‌ای در وجود مدیر متعهد، متخصص و مسئولیت‌پذیر و معلمان توانمند، خلاق و نوآور آن مدرسه است که زمینه شکوفایی و اعتلای آن را فراهم نموده و آن را به یک برند ملی و بین‌المللی تبدیل می‌کند و به نوعی معلم در یک مدرسه خود یک برند برای جلب مشارکت جامعه و اولیاء در مدرسه هستند.
چالش‌های نظام معلمی
یکی از مهم‌ترین چالش‌های نظام معلمی نبود یک نظام منسجم و اصولی برای جذب و بکارگیری نیروی مورد نیاز در آموزش و پرورش است.
متاسفانه برخی از دستگاه‌ها برای چگونگی جذب و بکارگیری نیرو در آموزش و پرورش تصمیم‌گیری می‌کنند در حالی که این کار تخصصی و حرفه‌ای است. هر کسی لیاقت معلم شدن را ندارد و نمی‌تواند معلم شود. باید به این باور برسیم که معلم کارمند نیست، معلم یک راهنما و هدایت‌کننده است که برای انجام این تکلیف بزرگ و تربیت نسلی توانمند و مطمئن نباید دغدغه ذهنی و فکری داشته باشد. او تنها هم و غمش باید تربیت دانش‌آموزان باشد ولاغیر.
تنوع مدارس، وجود مدارس با عناوین مختلف که یک زمانی به ضرورت و شرایط جامعه شکل گرفتند اکنون دیگر ضرورتی به ادامه حیات آنها نیست چون همان آموزش را مدارس دولتی ارائه می‌کنند برای اجرایی شدن این کار باید کیفیت آموزش و پرورش مدارس دولتی را تقویت و ارتقاء داده و این مدارس را در مدارس دولتی ادغام شوند با تقسیم امکانات و تجهیزات بین مدارس دولتی به تحقق عدالت آموزشی و کاهش تنوع مدارس کمک کرد.
یکی از آسیب‌های دیگر که اکنون جامعه فرهنگیان با آن دست به گریبان است دغدغه فکری و معیشتی است که با آنها مواجهند و این مشکلات سابقه‌ای به درازای آموزش و پرورش دارد (کتاب مشاوران ماوراء بحار).
یکی دیگر از این آسیب‌ها وجود مراجع متعدد تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز در حوزه آموزش و پرورش است که این امر باعث ایجاد دوگانگی در ارائه خدمات آموزشی و پرورشی به جامعه می‌شود.
نظام دانش‌افزایی و بازآموزی معلمان (آموزش‌های ضمن خدمت) نیازمند طراحی و تعریف جدید از آموزش معلمان است. باید بپذیریم آموزش‌های ضمن خدمتی که اکنون ارائه می‌شود آن‌چنان کاربردی و اثربخش نیستند که بتوانند به دانش‌افزایی معلمان کمک کنند؛ لذا نیازمند طراحی یک نظام جامع و آموزشی برای مهارت‌آموزی و دانش‌افزایی معلمان هستیم.
یکی دیگر از موارد آسیب‌زا در مدارس نبود یک تعریف دقیق و منطقی برای ایجاد ارتباط و تعامل موثر بین مدارس، اولیای دانش‌آموزان و در نهایت جامعه است. باید یک نظام یا چارچوب ارتباطی اثربخش و تاثیرگذار بین مدارس و جامعه تعریف شود تا جامعه و اولیای دانش‌آموزان نسبت به مدرسه احساس مسئولیت نموده و آن را از خود بدانند. فرقی نمی‌کند چه در آن مدرسه دانش‌آموز داشته باشند و چه نداشته باشند و باید به این باور برسند که سرنوشت و آینده مملکت در این مدارس رقم می خورد.
و بسیاری از موارد دیگر... .
بنابراین تنها راه رهایی از این مشکلات و دغدغه‌ها همکاری و همراهی ملت، مجلس و دولت با یکدیگر و تدوین یک نظام جامع برای جذب، استخدام و نگهداشت نیرو در آموزش و پرورش است. ورود دانشجو و خروج او باید از طریق دانشگاه‌های وابسته به آموزش و پرورش باشد یعنی تخصص و معلومات لازم برای معلم شدن را کسب کرده باشد.
بودجه آموزش و پرورش
سال‌هاست درباره بودجه آموزش و پرورش مقاله‌ها، یاداشت‌ها، مصاحبه‌ها و... انجام شده و خواهد شد. یک بار برای همیشه باید معضل بودجه و اقتصاد آموزش و پرورش بر‌طرف شود تا آموزش و پرورش برای انجام هر کاری کاسه چه کنم چه کنم به دست نگیرد.
ذهن و فکر آرام موجب ایجاد تحول اساسی و موثر در جامعه می‌شود. وقتی فکر و ذهن آموزش و پرورش با ده‌ها معضل و مشکل مشغول است چگونه می‌تواند برای راهبری نظام تعلیم و تربیت درست تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی کند.
ساخت و نگهداری مدرسه، مسکن فرهنگیان، مراکز رفاهی، سرویس مدرسه و بسیاری از مسائل دیگر که اکنون آموزش و پرورش با آنها دست و پنجه نرم می‌کند کار آموزش و پرورش نیست. باید تصمیم بگیریم و بار آموزش و پرورش را کم کنیم تا سبک بال بتواند فقط به تعلیم و تربیت فرزندان این مرز و بوم فکر کند.
زیرساخت‌های لازم برای ارائه آموزش
یکی از ضروریات آموزش و پرورش موثر و تاثیرگذار وجود امکانات و فناروی‌های نوین آموزشی و پرورشی است. وقتی که طوفان بیماری کرونا همه جهان را درنوردید کشورها برای اینکه چراغ آموزش و پرورش خاموش نشود به استفاده از فناوری ترکیبی برای ارائه خدمات آموزشی و پرورشی روی آوردند و کرونا به ما آموخت یکی از راه‌هایی دیگری که از طریق آن می‌توان به دانش‌آموزان خدمات آموزشی و پرورشی ارائه کرد استفاده از فناوری‌های نوین بویژه فضای مجازی است.
اکنون با ظهور متاورس و هوش مصنوعی باید برای چگونگی استفاده از آن در امر آموزش و پرورش دانش‌آموزان برنامه‌ریزی کنیم هر چند اکنون از خیلی از کشورها در این موضوع عقب مانده‌ایم ولی با استفاده از افراد متخصص، باتجربه و توانمند می‌توان راه‌های استفاده موثر و بهینه از آن را طراحی و اجرایی کرد.
اکنون هیچ بهانه‌ای برای اینکه دانش‌آموزی از تحصیل باز بماند وجود ندارد، چون یکی از موارد استفاده از فناوری‌های نوین بی‌زمانی و بی‌مکانی آن است؛ یعنی ضرورتی ندارد که یک فرد برای دریافت آموزشی حتما در یک مکان مشخص و معین حضور داشته باشد. فناوری فاصله را از بین برده و دسترسی به آموزش را آسان کرده است.
برای دیدن جلوه‌های معلمی باید به مدارس رفت
در یکی از استان‌ها به همراه چند نفر از همکاران برای بازدید به مدرسه‌ای رفتيم، مدیر آن مدرسه سال‌های آخر خدمتش را می‌گذراند. مدرسه از لحاظ بهداشتی، آموزشی و پرورشی، توجه به ساحت های تربیتی، نظم و انضباط و... برای مدارس دیگر یک الگوی واقعی بود. در جلسه‌ای که با حضور مدیر و معلمان مدرسه برگزار شد بعد از گفتوگوی صمصمی با همکاران و گزارش مدیر درباره مسائل مختلف آموزشی و پرورشی مدرسه؛ گفت ما در این مدرسه دانش‌آموز بی‌بضاعت زیادی داریم ولی این مسئله را با همکاری و همراهی معلمان مدرسه بر‌طرف کردیم و اکنون دانش‌آموزان بدون دغدغه مشغول آموختن علم و دانش هستند.
سئوال کردم این کار را چگونه انجام داده‌اید؟ آیا از نهاد یا دستگاهی کمک گرفته‌اید؟ ایشان گفت نه معلمان با وجود مسائل و مشکلات فراوانی که خود دارند هرکدام سرپرستی چند نفر از دانش‌آموزان را بر عهده گرفته و هزینه‌های تحصیلی آنها را متقبل شده‌اند.
معلمی که خودش با هزاران مسئله و مشکل مواجه است چطور می‌تواند سرپرستی چند نفر دانش‌آموز را بر عهده بگیرد؟ آیا این کار جز عشق و علاقه به حرفه معلمی، دانش‌آموز، علم، دانش و تکثیر آن چیز دیگری هست؟ معلم با کمترین امکانات و بدون هیچ توقعی در دورترین مناطق کشور کار کرده و عشق و علاقه خود را نثار دانش‌آموزان می‌کند.
این یک نمونه از فداکاری معلمان است. جلوه‌های معلمی را این روزها در رسانه‌ها، فضای مجازی و بویژه سایت وزارت آموزش و پرورش به عینه مشاهده و ملاحظه می‌کنید.
مدرسه قلب تپنده نظام تعلیم و تربیت
مدرسه قلب تپنده نظام تعلیم و تربیت و جلوگاه اجرای سند تحول بنیادین است. هر تحولی در آموزش و پرورش و به طور کلی نظام آموزشی کشور از مدرسه شروع می شود. بنابراین تحول از مدرسه شروع و به جامعه تزریق می‌شود؛ لذا برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و نهادینه کردن ارزش‌ها و فرهنگ‌ها باید در مدرسه سرمایه‌گذاری کرد. برای کاهش تصادفات رانندگی، برای کاهش بیماری‌ها، اجرای نظم و انضباط در جامعه، حفظ ارزش‌های اجتماعی مانند احترام به بزرگترها و... تنها راه ماندگاری و اجرای آنها، آموزش و پرورش و بویژه مدارس است.
لذا این انتظار از دست اندرکارن نظام تعلیم وتربیت می‌رود که به مدیران مدارس اختیارات بیشتری بدهند و از دخالت‌های بی‌مورد مناطق و ادارات در کار مدارس جلوگیری نمایند چون مدیر منشور مدیریت مدرسه یعنی آئین‌نامه اجرایی مدارس را در اختیار دارد و اگر به آنها اجازه داده شود به راحتی می‌توانند مدارس را مدیریت نموده و شرط آن جلوگیری از دخالت‌های بی‌جا و بی‌مورد ادارات و مناطق در کار مدارس است. یعنی پشتیبان مدارس باشند نه سد راه آنها. هر مدیری که آئین‌نامه اجرایی مدارس را بشناسد و به آن عمل کند می‌تواند ادعا کند که مدرسه‌ای در تراز سند تحول بنیادین دارد.
رسانه‌ها و آموزش و پرورش
هر کار و عملی برای دیده شدن نیاز به اطلاع‌رسانی دقیق، درست و منطقی دارد؛ لذا یکی از بازوهای توانمند نظام تعلیم و تربیت که می‌تواند کمک بسیاری به آن بکند رسانه‌ها هستند. رسانه‌ها می‌توانند جریان آموزش و پرورش را در کشور تسهیل نموده و برای ارزشیابی آن به دست‌اندرکاران آموزش و پرورش کمک کنند.
در واقع یکی از ابزارهای ارزشیابی نظام آموزشی اگر درست و اصولی از آن استفاده شود رسانه‌ها هستند که می‌توانند نظرات و پیشنهادهای صاحب‌نظران حوزه تعلیم وتربیت، پژوهشگران، فرهنگیان و اولیای دانش‌آموزان را درباره مسائل آموزشی و پرورشی را سریع و آسان در اختیار مسئولان مربوطه قرار دهند.
در واقع آموزش و پرورش و رسانه‌ها لازم و ملزوم همدیگر هستند. آنها با برگزاری میزگردها، مصاحبه‌ها، پوشش نشست‌های علمی، تخصصی و آموزشی کمک شایانی به تقویت و ارتقای نظام آموزشی کشور می‌کنند.
برای اینکه این کار از یک نظامندی و چارچوب خاصی برخوردار باشد آموزش و پرورش نیازمند طراحی یک نظام تعاملی منسجم و تدوین سیاست‌های ارتباطی موثر با رسانه‌ها است.
دوازدهم اردیبهشت، سالروز شهادت اندیشمند فرزانه، متفکر آزاداندیش، استاد مرتضی مطهری و روز تجلیل از مقام والای آن استاد یگانه و همه بزرگانی است که در کسوت معلّمی در تمامی عرصه‌های تعلیم و تربیت رسالت خطیر تربیت انسان صلح‌جو، توانمند، اثربخش و تاثیرگذار در روند تحولات جامعه را بر عهده دارند.
هفته بزرگداشت مقام معلم را به همه کسانی که افتخار تعلیم و تربیت دانش‌آموزان این مرز و بوم را بر عهده دارند و در صدد ایجاد تحول اساسی در فرآیندهای نظام تعلیم و تربیت مبتنی بر سند تحول بنیادین هستند، تبریک عرض نموده، از خداوند متعال توفیق روز افزون آنان را مسئلت داريم.