در ابتدای نشست حجت الاسلام ‌والمسلمین دکترعلی لطیفی معاون وزیر و رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی موضوع سخنرانی خود را به دو بخش دانش و علم ریاضیات و آموزش ریاضی اختصاص داد و گفت: ریاضیات یکی از دانش‌های ویژه تاریخ بشریت است.

وی اتقان و دقت؛ گستره بسیار زیاد؛ تحولات مبنایی و معنایی در طول تاریخ و نقش‌آفرینی ویژه این شاخه در تعلیم و تربیت و آموزش را از ویژگی‌های مهم دانش ریاضیات برشمرد.

معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه برخی اعتقاد دارند نخستین دانشی که باید آموزش داده شود ریاضی است، یادآور شد: البته برخی افراد نظر دیگری دارند و معتقدم برخلاف آنچه که در فضای عمومی فهم می‌شود که ریاضیات جنبه‌ای برای تأثیرگذاری در تعلیم و تربیت ندارد اما از یونان باستان تا جهان اسلام همیشه مواجهه ریاضیاتی ما با جهان و مواجهه انسان با ریاضیات به مثابه یک قلمرو علمی یکی از دغدغه‌های اصلی اهل تربیت بوده است.

دکتر لطیفی با تأکید بر اینکه ریاضیات می‌تواند محملی برای شکل گرفتن مواجهه جدیدی با انسان و تربیت انسان باشد، افزود: اگر از علم ریاضی بگذریم نیز آموزش ریاضیات ابعاد و جهات مختلفی دارد به‌طور مثال نگاه دانشمندان و عالمان علم ریاضی و همچنین نوع نگاه عمومی به ریاضیات است که نمی‌توانیم از آن غافل شویم. انگاره‌ای در آموزش ریاضی وجود دارد که بخشی از آن تصویری که در طراحی و برنامه‌ریزی وجود دارد؛ این است که جامعه چطور به ریاضی نگاه می‌کند و چه فهمی از آن دارد؛ گاهی اوقات ممکن است این دو نگاه کاملاً متفاوت از هم باشد.

رئیس سازمان پژوهش گفت: ما در بحث آموزش ریاضی چیزی را به دانش‌آموزان ارائه می‌کنیم که قطعاً در نوع جهان‌بینی آنها در آینده اثرگذار خواهد بود.

وی ادامه داد: یکی از جهات مغفول مانده آموزش ریاضیات این است که فهم عمومی جامعه در این خصوص چیست؟ امیدوارم این نشست‌ها و جلسات بتوانند بر روی برخی از این زوایای تاریک، نوری بیاندازد و روشن کند.

محمدرضا سیدصالحی رئیس گروه پژوهش و حوزه تربیت و یادگیری ریاضی مقدمه‌ای را بیان کرد و به معرفی سخنرانان حاضر در نشست پرداخت.

در ادامه نشست دکتر سیاوش شهشهانی تأکید کرد باید تعریفی شفاف از علم نافع و غیر نافع ارائه کرد.

وی با اشاره به اعزام چندین نفر از تحصیل کرده‌های ایران جهت یادگیری علوم روز به اروپا در روزگاران قدیم یادآور شد: با بیان این تاریخچه خواستم بگویم که در گذشته هم استفاده از علوم کاربردی مد نظر بوده و به آن فکر شده و در این زمینه کشور عقب افتاده‌‌ای نیستیم. علوم و فنون در این سال‌ها به یکدیگر نزدیک شده‌اند و وقتی از توسعه علم و صنعت صحبت می‌کنیم منظورمان این است که این دو چطور در جامعه به پیشرفت منجر می‌شود و به بشریت کمک می‌کند. سؤال مهم این است که علم چه نقشی در فن دارد؟

استاد بازنشسته دانشگاه صنعتی شریف با تأکید بر اینکه ریاضیات زبان علم است گفت: علم، گذشتن از نیازهای معمولی و روزمره و گسترده کردن تجربه ورای چیزهای احساسی است.

وی با بیان خاطراتی از سال‌های تحصیل خویش در دهه 1330 و تفاوت‌ها و شباهت‌های آن زمان با شرایط کنونی گفت: در هر دوره، دانشگاه و مدرسه با هم پیوند داشتند اما اکنون یک سردرگمی در برنامه‌ها دیده می‌شود که البته قابل برطرف شدن است مهم این است که دقیقاً بدانیم چه چیزی می‌خواهیم و درست آن را اجرا کنیم. برنامه درسی در سطح دانشگاه و دبیرستان با یکدیگر مرتبط است و تا زمانی که هدف دانشگاه و مدارس ما مشخص نباشد اوضاع همین‌طور خواهد بود.

دکتر شهشهانی مزایا و معایب برگزاری کنکور را بیان کرد و افزود: چه خوب است که مانند برخی کشورها دانش‌آموزان خودمان را به سمت تحصیل در هنرستان‌ها سوق دهیم البته به شرط آنکه امکانات واقعی آنها را نیز فراهم کنیم.

وی با اشاره به محدودیت‌‌های تألیف کتاب‌های درسی گفت: علم و فن به یکدیگر گره خوردند بنده معتقدم که چیزی به عنوان علم نافع و یا علم مضر نداریم بلکه همه یک علم است و بستگی به نحوه استفاده و کاربرد ما دارد.

در بخش دیگری از این نشست دکتر ریحانی دانشیار دانشکده علوم پایه دانشگاه شهید رجایی با تأکید بر اینکه در مورد علم نافع باید عمیق‌تر نگاه کرد گفت: این نشست می‌تواند شروع و تبیین مسائل جدید باشد ولی باید بدانیم که مسئله اصلی ما چیست؟ به نظر من تفکر مسئله اصلی است که در کتاب‌های درسی نیز به آن توجه شده است.

وی با اشاره به برخی نکات اشاره شده در بیانات رهبر معظم انقلاب در خصوص علم نافع و یا سخن شهید مطهری در این خصوص گفت: چگونگی نگاه ما به علم یک بحث مهم است که ابتدا باید آن را تبیین کرد.

دکتر ریحانی محاسبه؛ کاربرد و الهام بخش بودن را سه دلیل اصلی آموختن ریاضی از قول آرتور بنجامین دانست و گفت: دانشمندان دیگر نیز نظرات مختلفی را مطرح کرده اند اما مایلم تأکید کنم که تفکر نقطه اصلی در این زمینه است. 

این استاد دانشگاه گفت: حل مسئله یکی از بهترین راه‌های پرورش تفکر ریاضی است.

وی پرورش تفکر و کمک به تکرار اتفاق مطلوب را  نمونه‌ای از معیارهای علم نافع و سودمندی در کتاب‌های درسی برشمرد و گفت: گاهی اوقات مطلبی در مدارس ما به عنوان مسئله مطرح می‌شود در حالی‌که مشکل محاسباتی است که باید به آن پرداخت.

دانشیار دانشکده علوم پایه دانشگاه شهید رجایی در مورد حل مسئله در برنامه درسی تأکید کرد باید در تعلیم و تربیت مجال فکر کردن به دانش‌آموزان داده شود. در این سال‌ها در حجم؛ محتوا و ساختار تغییرات ایجاد شده است که اینها بر اساس اسناد و قوانین بالادستی؛ پژوهش‌های معتبر و استفاده از خرد جمعی صورت گرفته است.

دکتر ریحانی تحول در برنامه‌های آماده‌سازی معلمان و همچنین توجه متوازن و هماهنگ به دانش مفهومی و دانش رویه‌‌ای ریاضی را ضروری دانست.

وی با انتقاد از کتاب‌های کمک آموزشی در همه سطوح یادآور شد: این کتاب‌ها با مافیای عظیمی که پشت آن‌ها نهفته است نمی‌گذارد فرزندانمان نفس بکشند.

در پایان تعدادی از نفرات حاضر در این نشست سؤالات، نظرات و پیشنهادات خود را مطرح کردند.

لازم به ذکر است مقام معظم رهبری در دیدار با فرهنگیان کشور در تاریخ 21 اردیبهشت ماه جاری؛ پرداختن به علم نافع در محتوای کتاب‌های درسی، تفکیک علم نافع از علم لاینفع، حذف محتوای غیرضرور و بی فایده کتاب‌های درسی را مورد تأکید قرار دادند؛ از این‌رو سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی در راستای عملیاتی‌‌سازی منویات معظم له سلسله نشست‌‌های علمی تخصصی را با حضور کارشناسان، اساتید و مدرسان حوزه و دانشگاه، صاحب‌نظران، فرهنگیان، ‌دانشجومعلمان و علاقه‌مندان برگزار می‌کند تا ضمن پرداختن به همه ابعاد این اقدام، فرآیند عملیاتی‌سازی و روزآمدسازی محتوای کتاب‌های درسی را تشریح نماید.