بررسی اجمالی تطبیقی نظام معلمی در كشورهاي ديگر
دکتر فریبا عدلی، عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا با ارایه نتایج بررسی تطبیقی جایگاه نظام معلمی در دو کشور آمریکا و ژاپن در میزگرد بررسی نقش و کارکردهای نظام معلمی در آموزش و پرورش ایران، گفت: با توجه به مکتوبات موجود در دو دانشگاه کمبریج و توکیو موضوع را در دو بستر متفاوت که در واقع دو طرف یک طیف هستند بررسی کردم.
دکتر عدلی در این میزگرد که در دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش برگزار شد، با اشاره به جایگاه اتحادیه معلمان در جهان که در ایران تحت عنوان نظام صنفی ترجمه شده اظهار کرد: اتحادیه‌های معلمان گروه‌های ذی نفعی هستند که دنبال مطالبات صنفی خودشان مانند افزایش دستمزد و مزایا و محدود کردن اختیارات مدیریتی هستند، کاملا در مقابل مدیران قرار دارند و مدیران حق ورود به این اتحادیه‌ها را ندارند.
وی افزود: همچنین دارای قدرت چانه‌زنی هستند، در دو کشوری كه مورد مطالعه قرار دادم، ژاپن هر گونه چانه‌زنی و اعتصاب را منع می‌کند و در نقطه مقابل آمریکا قوانین بسیار مدونی دارد که به اعضا اجازه چانی‌زنی می‌دهد. لذا دو اتحادیه کاملا متفاوت در دو سوی طیف قرار دارند. غالب کشورهای دنیا در درون این دو طیف قرار دارند به استثنای فنلاند که مورد منحصربه‌فردی است که باید جداگانه به آن پرداخت.
عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا توضیح داد که شکل گیری اتحادیه معلمان ایده‌گیری نبوده و اتحادیه معلمان براساس دو خاستگاه شکل گرفته است، یک خاستگاه طبیعی بوده و همراه با رشد نظام‌های آموزشی در جهان اتفاق افتاده است.
وی افزود: به عبارت دیگر نظام‌های آموزشی در یک فرایند نهادی شدن در جوامع در کنار سایر فعالیت‌هایشان اتحادیه معلمان نیز شکل گرفته که ژاپن از این الگو پیروی کرده است.
به گفته دکتر عدلی، الگوی بعدی الگوی اتحاد نهادی بوده که مبتنی بر بررسی عملکرد بوده و نخسین بار در آمریکا شکل گرفته و دقیقا زمانی اتفاق افتاد که بسیاری از قوانین، به‌یژه قوانین چانه‌زنی معلمان و اعتصابات، مجوزش صادر شده بود.
عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا با اشاره به اینکه دو نقش برای اتحادیه معلمان تعریف شده که هدف آن‌ها را شکل می‌دهد، اظهار کرد: ولی این خیلی جالب است که در یک بستر تاریخی قرار داده و در ژاپن و آمریکا متفاوت است. در حالی که یک هدف مشترک دارند و آن منافع اساسی شغل معلمی است که در همه اتحادیه‌های جهانی مشترک است، اما در کشوری مثل ژاپن به دنبال دستمزد، مزایای شغلی و امنیت شغلی هستند.
این پژوهشگر افزود: اما در آمریکا اتحادیه نقش خیلی جدیدی به دست آورده و آن تاثیرگذاری در سیاست‌ها است. آن‌ها مطالبه این را دارند که در هر سیاستی اتحادیه باید نقش داشته باشند و در حال حاضر نظام آموزش و پرورش آمریکا به شدت تحت تاثیر این موضوع است.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا، اتحادیه‌ها در طول تاریخ حیات‌شان انواع مختلفی داشته اند که براساس سطح تحصیلاتشان ابتدایی و متوسطه، یعنی اتحادیه خاص ابتدایی و اتحادیه خاص متوسطه، جنسیت، ایدئولوژی و مناطق شهری و روستایی شکل گرفته اند.
وی با اشاره به اینکه در طول تاریخ و آنچه که اکنون در کشورها وجود دارد و در ژاپن و آمریکا مشترک است اینکه دو نوع اتحادیه یکی اتحادیه معلمان ابتدایی و دیگری اتحادیه معلمان متوسطه وجود دارد، افزود: زیرا بر این باور هستند که مهم‌ترین مسئله این اتحادیه‌ها، دانش‌آموزان، ساختار نظام آموزشی است و در نوع مدیریت متفاوت هستند، لذا ایجاب می‌کند که دو اتحادیه باشد و اتحادیه دیگر براساس علایق معلمان شکل گرفته است.
دکتر عدلی با بیان اینکه اتحادیه انجمن ملی معلمان آمریکا قدیمی‌ترین اتحادیه در جهان در این زمینه است، گفت: این اتحادیه به قدری معتبر، بزرگ و دارای بودجه کلان است که بزرگترین اتحادیه آمریکا محسوب می‌شود. حدود 75 درصد از معلمان در آن عضوی هستند و قطعا معلمان در آن نقش کلیدی دارند. جالب اینکه در این اتحادیه مدیران هم می‌توانند عضو باشند.
وی توضیح داد که در کشور ژاپن هم اتحادیه معلمان در سال 1947 شکل گرفت و به رغم اینکه ژاپن پیش از جنگ جهانی تلاش‌های کرده بود تا اتحادیه معلمان را تشکیل بدهد اما به دلیل نوع حکومتی که داشت و دخیل بودن عوامل سیاسی نتوانست اتحادیه معلمان را شکل بدهد.
به گفته این پژوهشگر، اتحادیه معلمان در ژاپن ساختار سلسه مراتبی دارد و فاقد هر گونه قدرت سیاسی است و فقط ظاهر و وجهه قانونی دارد و نمی‌تواند سیاست‌ها را متاثر کند.