سواد رسانه‌ای، سلاح نرم در برابر جنگ فرهنگی و تهدیدات هویتی
در دنیایی که رسانه‌ها به زمینه‌های گسترده جنگ نرم تبدیل شده‌اند و امپراطوری‌های رسانه‌ای غربی با هدفمندسازی افکار عمومی، سعی در نفوذ به عرصه‌های فرهنگی و اعتقادی دارند، آموزش سواد رسانه‌ای به عنوان یک ضرورت دفاعی‌فرهنگی پیش می‌آید.
در دنیایی که رسانه‌ها به زمینه‌های گستردهٔ جنگ نرم تبدیل شده‌اند و امپراطوری‌های رسانه‌ای غربی با هدفمندسازی افکار عمومی، سعی در نفوذ به عرصه‌های فرهنگی و اعتقادی دارند، آموزش سواد رسانه‌ای به عنوان یک ضرورت دفاعی-فرهنگی پیش می‌آید. این گزارش بر نقش نظام‌مند آموزش و پرورش و خانواده‌ها در تقویت مقاومت فرهنگی جامعه متمرکز است.
جنگ نرم، حضوری نامرئی با پیامد‌های بزرگ
در عصر اطلاعات و شبکه‌های مجازی، نبرد قدرت‌ها دیگر فقط در قالب جنگ‌های نظامی صورت نمی‌گیرد؛ بلکه از طریق رسانه‌ها، فضای مجازی و شبکه‌های تعاملی، ذهن‌ها هدف قرار می‌گیرند. این نوع جنگ، بدون شلیک گلوله و با استفاده از تصاویر، محتوا‌ها و داستان‌های تبلیغاتی، هویت ملی و دینی را زیر سوال می‌برد.
رسانه‌های نوین با ویژگی‌هایی، چون تعاملی بودن، چندرسانه‌ای و دسترسی گسترده، فرصت‌های زیادی را برای افزایش آگاهی فراهم کرده‌اند، اما در مقابل، تهدیداتی همچون انزوا، فراموشی ارزش‌ها، فساد فرهنگی و حتی نفوذ ایدئولوژیک را نیز به همراه داشته‌اند. بنابراین، دفاع از جامعه در برابر این تهدیدات، تنها از طریق آموزش سواد رسانه‌ای محقق می‌شود.
آموزش سواد رسانه‌ای، ضرورتی دفاعی و فرهنگی
سواد رسانه‌ای تنها محدود به شناخت تفاوت‌های فناوری نیست، بلکه شامل توانایی درک معنا، تحلیل پیام، تشخیص هدف و منشأ تولید محتوا و مقابله با القاء‌های رسانه‌ای است. این مهارت، فرد را از مصرف‌کننده‌ای گرفتار در فضای مجازی به یک شهروند هوشمند تبدیل می‌کند که قادر است در محیطی پیچیده، انتخاب‌های آگاهانه‌ای داشته باشد.
در این مسیر، آموزش و پرورش نقشی محوری ایفا می‌کند. این نهاد، نه تنها باید برنامه‌های درسی خود را با مفاهیم سواد رسانه‌ای همگام کند، بلکه باید با توجه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی، دانش‌آموزان و والدین را در مقابل تهدیدات رسانه‌ای تجهیز کند. آموزش‌هایی که از طریق کارگاه‌ها، دوره‌های ضمن خدمت و مشارکت خانواده‌ها به اجرا درآیند، می‌توانند موجبات مقاومت فرهنگی و حفظ هویت ملی را فراهم کنند.
خانواده، خط مقدم دفاع از فرزندان در برابر فضای مجازی
با وجود اینکه فضای مجازی به سرعت در حال جذب جوانان و نوجوانان است، خانواده‌ها اغلب از دستیابی به سطح لازم از آگاهی فناوری باز می‌مانند. این شکاف دانش، زمینه را برای نفوذ رسانه‌های بیگانه فراهم می‌کند. بنابراین، آموزش سواد رسانه‌ای باید از کلاس درس فراتر رود و به فضای داخل خانه نیز نفوذ کند.
در این زمینه، مداخله‌های فرهنگی و تربیتی مانند برگزاری جلسات مشورتی، ایجاد فضای گفت‌و‌گو میان والدین و فرزندان و استفاده از ابزار‌های کنترلی و آموزشی می‌تواند نقش مهمی در مدیریت مصرف رسانه‌ای داشته باشد. خانواده‌هایی که با محتوای رسانه‌ای درگیر هستند، می‌توانند بهترین دفاعکنندگان از فرزندان خود در برابر فساد فرهنگی باشند.
راهکار‌های عملی برای مقابله با تهدیدات نرم
برای مقابله با تهدیدات نرم و نفوذ فرهنگی از طریق رسانه‌ها، نیازمند یک رویکرد چندبعدی هستیم.
اصلاح برنامه‌های درسی
دروس باید به گونه‌ای طراحی شوند که نه تنها محتوا را منتقل کنند، بلکه دانش‌آموزان را به تفکر نقدی و تحلیل رسانه‌ای تربیت کنند.
آموزش معلمان و والدین
ارتقای دانش رسانه‌ای معلمان و والدین، زمینه را برای آموزش مؤثر فراهم می‌کند.
فعال‌سازی رسانه‌های داخلی
تولید محتوای جذاب و الهام‌بخش مبتنی بر ارزش‌های اسلامی و ملی، جایگزین مناسبی برای محتوای خارجی است.
هماهنگی بین نهاد‌های آموزشی و رسانه‌ای
ایجاد ارتباط مستحکم میان وزارت آموزش و پرورش و رسانه‌های ملی، امکان تولید محتوای آموزشی‌فرهنگی را تسهیل می‌کند.
حمایت از خلاقیت‌های جوان
جذب جوانان در عرصه تولید محتوا و تشویق آنها به خلق آثار فرهنگی و هنری، می‌تواند جلوی نفوذ فرهنگ بیگانه را بگیرد.
بازتاب و پیش‌بینی آینده
در آینده‌ای نه چندان دور، قدرت‌های جهانی با استفاده از هوش مصنوعی، داده‌کاوی و الگو‌های تبلیغاتی پیشرفته، سعی در شکل‌دهی به ذهن‌های نسل جوان خواهند کرد. بنابراین، ساختار آموزشی ما باید به گونه‌ای باشد که نه تنها واکنش نشان دهد، بلکه پیش‌بینی‌های لازم را برای مقابله با این تحولات داشته باشد. سواد رسانه‌ای، نه تنها ابزاری برای مقاومت، بلکه زمینه‌سازی برای نوآوری فرهنگی و توسعه هویتی است.
سواد رسانه‌ای، راهی پایدار به سوی هویت و امنیت ملی
در پایان، واضح است که در دنیایی که رسانه‌ها به ابزاری موثر در تغییر ذهنیت‌ها تبدیل شده‌اند، سواد رسانه‌ای باید به عنوان یک ضرورت ملی و دینی مطرح شود. این سواد، نه تنها امنیت فرهنگی را تضمین می‌کند، بلکه زمینه را برای شکوفایی انسان‌های آزاد و هوشمند فراهم می‌کند. آموزش و پرورش و خانواده، به عنوان دو نهاد کلیدی، می‌توانند با همکاری یکدیگر، جبهه‌ای قوی در مقابل جنگ فرهنگی رسانه‌ای تشکیل دهند. منبع: خبرگزاری آنا